ضربان قلب به هر بار انبساط و انقباض و پمپاژ خون توسط قلب اطلاق میشود. اگر تعداد این ضربات از محدوده استاندارد بالاتر رود، به آن تپش قلب گفته میشود. همچنین، ممکن است اختلالی در ریتم ضربان ایجاد شود که به آن آریتمی قلبی می‌گویند. برای یک فرد بالغ و سالم در حال استراحت، ضربان قلب باید بین ۵۵ تا ۱۰۰ بار در دقیقه باشد.
گاهی اوقات، افزایش heart-rate ممکن است عوارض خاصی نداشته باشد، اما این اختلال در عملکرد طبیعی قلب محسوب میشود و در درازمدت ممکن است منجر به ایست قلبی و مرگ ناگهانی شود. برخی از آریتمی‌های قلبی نیز میتوانند منجر به سکته مغزی شوند.
اگر تعداد ضربان قلب در حالت استراحت به کمتر از ۵۵ بار در دقیقه برسد، به آن ضربان قلب آهسته گفته میشود. این اختلال نیز ممکن است در برخی افراد علامتی نداشته باشد، اما باید جدی گرفته شود، زیرا ضربان آهسته میتواند به اختلال در رساندن اکسیژن به اندام‌های حیاتی بدن منجر شود.
برای جلوگیری از تپش قلب روش‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه توضیح داده خواهد شد. اگر کاهش ضربان شدید باشد و درمان‌های دارویی برای افزایش ضربان مؤثر نباشند، در نهایت می‌توان از نصب دستگاه ضربان‌ساز برای درمان استفاده کرد.
ضربان قلب یا تپش قلب چیست؟
ضربان قلب یا تپش قلب احساسی است که در آن قلب به طور سریع‌تر، قوی‌تر یا نامنظم‌تر از معمول می‌زند. قلب، عضوی ماهیچه‌ای است که ریتم ضربان خود را بر اساس نیاز بدن به اکسیژن و تغذیه تنظیم میکند. در نتیجه، تپش قلب در موقعیتهای خاصی مانند فعالیت بدنی، استرس، نگرانی یا ترس کاملاً طبیعی است. همچنین، عفونت‌ها، تب و درد نیز میتوانند باعث افزایش ضربان شوند. این واکنشهای موقتی معمولاً طبیعی و برای قلب بی‌خطر هستند. اما ریتم قوی و مداوم ضربان ممکن است نشان‌دهنده مشکلات جدی باشد و در برخی موارد تهدیدکننده سلامت فرد باشد.
ضربان قلب نرمال چقدر است؟
ضربان قلب نرمال و طبیعی بسته به سن و شرایط فرد متفاوت است. ضربان یا نبض، وسیله‌ای ساده و در دسترس است که برای ارزیابی سلامت قلب و عملکرد کلی فرد استفاده میشود و میتواند به شناسایی مشکلات جدی سلامتی، مانند انواع بیماری‌های قلبی که نیاز به مراقبت تخصصی دارند، کمک کند. با این حال، ضربان قلب در حالت استراحت و با افزایش سن تغییر میکند. اگر به دنبال بهترین متخصص قلب و عروق برای درمان بیماری‌های قلبی هستید، می‌توانید از طریق سایت نفیس کلینیک اقدام کنید.
چگونه ضربان قلب را اندازه بگیریم؟
برای اندازه‌گیری ضربان قلب خود، می‌توانید نبض را پیدا کنید. ریتم نبض که نشان‌دهنده حرکات قلب است، نشان‌دهنده‌ی heart-rate شما می‌باشد. با استفاده از انگشت وسط و اشاره، قسمتی از بدن که نبض در آن قابل احساس است را فشار دهید. یکی از نقاط رایج برای گرفتن نبض، قسمت داخلی مچ دست است. سایر نقاطی که می‌توانید نبض را در آنها پیدا کنید شامل:
- کنار گردن
- حفره‌ی داخلی آرنج
- قسمت انتهایی پنجه‌ی پا
پس از یافتن نبض، با استفاده از کرنومتر، به مدت ۶۰ ثانیه ضربات را بشمارید. همچنین می‌توانید ضربان‌ها را به مدت ۱۵ ثانیه شمارش کرده و نتیجه را در ۴ ضرب کنید. این اندازه‌گیری ضربان تقریبی در حالت استراحت را نشان می‌دهد.
ضربان قلب “طبیعی” یا “نرمال” بستگی به سن و میزان فعالیت بدنی فرد دارد و ممکن است برای هر شخص متفاوت باشد. ضربان قلب بالا یا پایین میتواند نشان‌دهنده مشکلات قلبی مختلف باشد.
تعداد ضربان نرمال قلب در حالت استراحت برای بزرگسالان
ضربان قلب طبیعی برای بزرگسالان در حالت استراحت بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه (BPM) است و ممکن است با توجه به گروه سنی و جنسیت فرد تغییر کند. به‌طور میانگین، ضربان قلب زنان معمولاً ۲ تا ۷ BPM سریع‌تر از مردان است.
به‌طور کلی، توصیه میشود ضربان را در حالت استراحت را در پایین‌ترین حد ممکن نگه دارید. مطالعات نشان داده‌اند که مردانی با heart-rate بالای ۹۰ BPM در سن ۴۰ سالگی، نسبت به مردانی که heart-rate زیر ۸۰ BPM است، سه برابر بیشتر در معرض خطر مرگ قرار دارند.
افرادی که ضربان طبیعی‌شان کمتر است معمولاً فعال‌تر هستند و بیشتر ورزش می‌کنند. برای جوانان ورزشکار، ضربان نرمال ممکن است به حدود ۴۰ BPM برسد.
| وضعیت قلب | ۱۸ تا ۲۵ سال | ۲۶ تا ۳۵ سال | ۳۶ تا ۴۵ سال | ۴۶ تا ۵۵ سال | ۵۶ تا ۶۵ سال | سالمندان بالای ۶۵ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ورزشکار | ۴۰-۵۲ | ۴۴-۵۰ | ۴۷-۵۳ | ۴۹-۵۴ | ۵۱-۵۶ | ۵۲-۵۵ |
| عالی | ۵۶-۶۱ | ۵۵-۶۱ | ۵۷-۶۲ | ۵۸-۶۳ | ۵۷-۶۱ | ۵۶-۶۱ |
| خوب | ۶۲-۶۵ | ۶۲-۶۵ | ۶۳-۶۶ | ۶۴-۶۷ | ۶۲-۶۷ | ۶۲-۶۵ |
| بالاتر از متوسط | ۶۶-۶۹ | ۶۶-۷۰ | ۶۷-۷۰ | ۶۸-۷۱ | ۶۸-۷۱ | ۶۶-۶۹ |
| متوسط | ۷۰-۷۳ | ۷۱-۷۴ | ۷۱-۷۵ | ۷۲-۷۶ | ۷۲-۷۵ | ۷۰-۷۳ |
| پایین تر از متوسط | ۷۴-۸۱ | ۷۵-۸۱ | ۷۶-۸۲ | ۷۷-۸۳ | ۷۶-۸۱ | ۷۴-۷۹ |
| ضعیف | بالای ۸۲ | بالای ۸۲ | بالای ۸۳ | بالای ۸۴ | بالای ۸۲ | بالای ۸۰ |
تعداد ضربان قلب نرمال در زمان استراحت برای کودکان
در سنین پایین، ریتم قلب میتواند بسیار سریع‌تر از سنین بالاتر باشد. در اینجا محدوده‌های طبیعی ضربان در سنین مختلف آورده شده است:
- نوزادان: ۱۰۰ تا ۱۶۰ ضربه در دقیقه
- ۰ تا ۵ ماهگی: ۹۰ تا ۱۵۰ ضربه در دقیقه
- ۶ تا ۱۲ ماهگی: ۸۰ تا ۱۴۰ ضربه در دقیقه
- ۱ تا ۳ سالگی: ۸۰ تا ۱۳۰ ضربه در دقیقه
- ۳ تا ۵ سالگی: ۸۰ تا ۱۲۰ ضربه در دقیقه
- ۶ تا ۱۰ سالگی: ۷۰ تا ۱۱۰ ضربه در دقیقه
- ۱۱ تا ۱۴ سالگی: ۶۰ تا ۱۰۵ ضربه در دقیقه
| سن | ضربان قلب هنگام بیداری (bpm) | ضربان قلب هنگام خواب (bpm) |
|---|---|---|
| تعداد ضربان نرمال زیر ۲۸ روزگی | ۱۰۰ الی ۲۰۵ | ۹۰ الی ۱۶۰ |
| تعداد ضربان نرمال ۱ تا ۱۲ ماهگی | ۱۰۰ الی ۱۹۰ | ۹۰ الی ۱۶۰ |
| ضربان قلب بین ۱ تا ۲ سالگی | ۹۸ الی ۱۴۰ | ۸۰ الی ۱۲۰ |
| تعداد ضربان نرمال بین ۳ تا ۵ سالگی | ۸۰ الی ۱۲۰ | ۶۵ الی ۱۰۰ |
| تعداد ضربان نرمال بین ۶ تا ۱۱ سالگی | ۷۵ الی ۱۱۸ | ۵۸ الی ۹۰ |
| ضربان نرمال برای نوجوانان بین ۱۲ تا ۱۵ ساله | ۶۰ الی ۱۰۰ | ۵۰ الی ۹۰ |
این مقادیر نشان‌دهنده‌ی بازه‌های طبیعی ضربان قلب در کودکان و نوجوانان هستند و میتوانند به شناسایی تغییرات غیرطبیعی کمک کنند.
موارد موٍر در تغییر ضربان قلب ؟
علاوه بر ورزش، تغییرات ناگهانی در ضربان میتواند به دلایل متعددی رخ دهد. این دلایل شامل بیماری‌ها یا تب، کم‌آبی بدن، تاثیر اضطراب بر قلب، مصرف داروها و سایر مشکلات سلامتی هستند. در ادامه به بررسی این عوامل خواهیم پرداخت.
۱. کم آبی بدن و تعداد نبض در دقیقه
زمانی که بدن با کم‌آبی مواجه میشود، حجم خون کاهش می‌یابد و قلب باید به‌طور مداوم برای پمپاژ خون به تمام نقاط بدن تلاش بیشتری کند. این وضعیت ممکن است منجر به ضربان غیرطبیعی و احساس تپش قلب (احساس آگاهی از ضربان یا ناپیوستگی درheart-rate) شود.
برای تنظیم ضربان قلب و حفظ سلامتی، نوشیدن مقدار کافی آب بسیار مهم است. زنان باید روزانه حدود ۶ تا ۸ لیوان (یا ۱.۶ لیتر) آب مصرف کنند و مردان باید حدود ۸ تا ۱۰ لیوان (یا ۲ لیتر) آب بنوشند.
۲. نبض نرمال در عفونت یا تب (از جمله کووید ۱۹)
افزایش ضربان قلب به دلیل عفونت یا تب کاملاً طبیعی است. این افزایش زمانی رخ می‌دهد که قلب برای تأمین اکسیژن و سلول‌های ایمنی به تمام بخش‌های بدن، تلاش بیشتری کرده و خون را با شدت بیشتری پمپاژ میکند تا به مبارزه با عفونت کمک کند. عفونت‌های ویروسی مانند آنفولانزا یا کووید-۱۹ نیز ممکن است منجر به افزایش ضربان شوند.
۳. برخی داروها و تاثیر آن بر heart-rate
مصرف برخی داروها میتواند بر heart-rate تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، داروهای مربوط به درمان آسم ممکن است باعث افزایش ریتم قلب شوند، در حالی که داروهای قلبی مانند مسدودکننده‌های بتا ممکن است ضربان را کاهش دهند.
اگر پس از شروع مصرف داروی جدید تغییرات ناگهانی در heart-rate خود مشاهده کردید و احساس راحتی نداشتید، مشاوره با پزشک خود توصیه میشود.
۴. اختلالات قلبی (فشارخون)
گاهی اوقات، اختلال در ریتم قلب (آریتمی) میتواند به دلیل مشکلی در سیستم هدایت الکتریکی قلب باشد. این مشکل ممکن است باعث شود ضربان شما یا کندتر، یا سریع‌تر، یا نامنظم شود. برخی انواع آریتمی میتوانند نسبت به سایرین جدی‌تر باشند و به بیماری‌های قلبی پیچیده‌تری ارتباط پیدا کنند.
۵. سایر اختلالات سلامتی و تاثیر بر heart-rate
قلب انسان در هر دقیقه چند بار می‌زند؟ بسیاری از مشکلاتی که با بیماری‌های قلبی یا اختلالات گردش خون مرتبط نیستند نیز میتوانند heart-rate را تغییر دهند، مانند عفونت‌ها، کم‌خونی یا مشکلات غده تیروئید.
عوامل متعددی میتوانند بر تغییر تعداد ضربان یک فرد بالغ و سالم در هر دقیقه تأثیر بگذارند، از بیماری‌های زمینه‌ای و مشکلات قلبی گرفته تا عواملی مانند عفونت، کم‌آبی بدن و برخی داروها. اگر پس از اندازه‌گیری ضربان با دستگاه فشارسنج متوجه تغییر در ضربان عادی قلب خود شدید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
دکتر غلامحسین فاتحی از بهترین متخصصان قلب در تهران می‌باشد. جهت رزرو نوبت آنلاین دکتر فاتحی کلیک کنید.
ضربان قلب نرمال در ورزش
ورزش برای حفظ سلامتی بسیار ضروری است، اما باید از زیاده‌روی در آن خودداری کرد. دانستن حداکثر heart-rate مناسب برای سن شما میتواند به حفظ سرعت مناسب تمرین کمک کند. در حین فعالیت بدنی، ضربان قلب افزایش می‌یابد، اما باید به یاد داشته باشید که نباید فشار زیادی به قلب وارد کنید. با این حال، افزایش heart-rate به تأمین اکسیژن و انرژی برای بدن در حین ورزش کمک میکند.
اگرچه ضربان در حین فعالیت بدنی افزایش می‌یابد، اما می‌توان به مرور زمان به کاهش ضربان قلب در حالت استراحت دست یافت. این به این معناست که قلب برای رساندن مواد مغذی و اکسیژن به نقاط مختلف بدن کمتر کار میکند و در نتیجه عملکرد بهتری خواهد داشت.
هدف از تمرینات قلبی-عروقی، کاهش ضربان قلب در حالت استراحت است. ضربان قلب ایده‌آل به تدریج با افزایش سن کاهش می‌یابد. حداکثر ضربان، توانایی کامل قلب را نشان می‌دهد و معمولاً از طریق تمرینات شدید به دست می‌آید.
برای تعیین حداکثر heart-rate، انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه کرده است که باید حداکثر ضربان را با کم کردن سن از ۲۲۰ ضربان در دقیقه محاسبه کنید. به دلیل واکنشهای متفاوت بدن هر فرد به ورزش، ضربان قلب هدف به صورت دامنه‌ای تعیین میشود و به عنوان محدوده ضربان قلب هدف شناخته میشود.
| سن (سال) | محدوده ضربان قلب هدف حین انجام ورزشی با شدت ۵۰ الی ۸۵ درصد (bpm) | حداکثر ضربان قلب میانگین، حین انجام ورزشی با شدت ۱۰۰ درصد (bpm) |
|---|---|---|
| ۲۰ | ۱۰۰ الی ۱۷۰ | ۲۰۰ |
| ۳۰ | ۹۵ الی ۱۶۲ | ۱۹۰ |
| ۳۵ | ۹۳ الی ۱۵۷ | ۱۸۵ |
| ۴۰ | ۹۰ الی ۱۵۳ | ۱۸۰ |
| ۴۵ | ۸۸ الی ۱۴۹ | ۱۷۵ |
| ۵۰ | ۸۵ الی ۱۴۵ | ۱۷۰ |
| ۵۵ | ۸۳ الی ۱۴۰ | ۱۶۵ |
| ۶۰ | ۸۰ الی ۱۳۶ | ۱۶۰ |
| ۶۵ | ۷۸ الی ۱۳۲ | ۱۵۵ |
| ۷۰ | ۷۵ الی ۱۲۸ | ۱۵۰ |
پیشنهاد میشود که افراد به طور منظم ورزش کنند تا به ضربان سالم نزدیک‌تر شوند. بر اساس توصیه‌های انجمن قلب آمریکا، بهتر است در هر هفته میزان و شدت فعالیت بدنی زیر را رعایت کنید:
| ورزش | مثال | دقیقه | ترتیب | زمان کلی در هر هفته (دقیقه) |
|---|---|---|---|---|
| فعالیت‌های هوازی با شدت متوسط | پیاده روی، کلاس ایروبیک | حداقل ۳۰ | ۵ روز در هفته | بالای ۱۵۰ |
| حرکات هوازی شدید | دویدن، استپ ایروبیک | حداقل ۲۵ | ۳ روز در هفته | بالای ۷۵ |
| فعالیت‌های تقویت کننده‌ی عضلات با شدت متوسط تا بالا | وزنه برداری، بادی پامپ | بدون پاسخ (N/A) | ۲ روز در هفته | N/A |
| فعالیت‌های هوازی متوسط تا شدید | ورزش‌های توپی، دوچرخه سواری | حداقل ۴۰ | ۳ الی ۴ روز در هفته | N/A |
ضربان قلب آهسته (برادی کاردی) چیست؟
ضربان قلبی که در حالت استراحت کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه باشد، به عنوان ضربان آهسته شناخته میشود (برادی‌کاردی). این وضعیت در برخی افراد، مانند ورزشکاران، بزرگسالان جوان سالم یا کسانی که داروهایی مثل مسدودکننده‌های بتا مصرف می‌کنند، میتواند طبیعی باشد. به عنوان مثال، برای افرادی که به طور منظم ورزش می‌کنند، داشتن heart-rate در حالت استراحت که به ۶۰ ضربه در دقیقه یا کمتر برسد، معمولاً طبیعی است.
با این حال، اگر ضربان آهسته برای شما غیرعادی به نظر می‌رسد و به همراه آن احساس ضعف، خستگی یا سرگیجه تجربه میکنید، این ممکن است نشانه‌ای از مشکل قلبی باشد. در چنین شرایطی، توصیه میشود که با یک متخصص قلب و عروق مشورت کنید.
عوارض تپش قلب چیست؟
اختلال در عملکرد قلب میتواند به عوارض جدی مانند سکته مغزی منجر شود. در این حالت، با اختلال در ضربان طبیعی، خون در ناحیه‌ای از قلب جمع میشود و منجر به تشکیل لخته خون می‌گردد. اگر این لخته از جای خود حرکت کند، ممکن است به شریان‌های خون‌رسان به مغز و اندام‌های حیاتی مسدود شود و منجر به سکته مغزی شود که میتواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد. به این وضعیت فیبریلاسیون دهلیزی گفته میشود.
تپش قلب ممکن است به ندرت منجر به ایست قلبی شود. در واقع، تپش ممکن است باعث آریتمی قلبی گردد که در صورت عدم کنترل، میتواند به ایست قلبی منجر شود.
یکی دیگر از عوارض، غش کردن است. افزایش heart-rate میتواند فشار خون را کاهش داده و این کاهش فشار خون ممکن است منجر به غش کردن یا از دست دادن هوشیاری شود. افرادی که مشکلات دریچه قلب یا بیماری‌های قلبی مادرزادی دارند، بیشتر در معرض غش کردن یا سنکوپ قلبی هستند.
نارسایی قلبی نیز از عوارض جدی اختلال در ضربان قلب است. اگر قلب نتواند به مدت طولانی خون را به‌خوبی پمپاژ کند، آریتمی و فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است رخ دهد. مدیریت آریتمی میتواند به پیشگیری از نارسایی قلبی کمک کند.
