سونوگرافی واژینال یکی از روش‌های تصویربرداری داخلی به شمار می‌رود که از ناحیه لگن صورت می‌گیرد. در این شیوه، امکان مشاهده و ارزیابی دقیق اندام‌های تناسلی زنانه مانند رحم، تخمدان‌ها، دهانه رحم و واژن فراهم می‌شود. به دلیل انجام این نوع تصویربرداری از طریق واژن، آن را با عنوان سونوگرافی واژینال می‌شناسند. این روش بدون ایجاد خطر انجام می‌پذیرد و در دسته آزمایش‌های غیرتهاجمی جای می‌گیرد.
سونوگرافی واژینال چیست؟
سونوگرافی واژینال چیست و چگونه انجام می‌شوبان انگلیسی با عنوان Vaginal Ultrasonography شناخته می‌شود، یکی از روش‌های تخصصی تصویربرداری پزشکی از واژن به شمار می‌آید که برای ارزیابی دقیق اندام‌های داخل لگن مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. این نوع سونوگرافی معمولاً اطلاعات جامع‌تری را نسبت به سونوگرافی شکمی در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
در جریان این فرآیند، پروبی باریک به داخل واژن فرستاده می‌شود تا تصاویری شفاف‌تر از اندام‌هایی همچون رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و سایر ساختارهای لگنی تهیه شود. این شیوه تصویربرداری به پزشکان یاری می‌رساند تا مواردی مانند ناباروری، بارداری در مراحل اولیه، اختلالات قاعدگی، عفونت‌های لگنی و ناهنجاری‌های مربوط به تخمدان را شناسایی کنند. افزون بر این، سونوگرافی واژینال در پایش و بررسی نتایج درمان‌های پزشکی نیز نقش مؤثری ایفا میکند.
سونوگرافی واژینال چگونه انجام می‌شود؟
به طور معمول، انجام سونوگرافی واژینال بر عهده پزشک متخصص زنان و زایمان قرار دارد. در این روش تصویربرداری، اندام‌های لگنی بانوان با بهره‌گیری از امواج صوتی با فرکانس بالا مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. از آن‌جا که این امواج برای بدن خطرآفرین نیستند، افراد در طول فرآیند تصویربرداری هیچ‌گونه دردی را تجربه نمی‌کنند.
روند انجام این نوع سونوگرافی به این صورت پیش می‌رود که بیمار پس از ورود به اتاق مخصوص، بر روی تخت معاینه به پشت دراز می‌کشد، زانوها را خم کرده و پاهای خود را بر روی پایه‌هایی که به تخت متصل شده‌اند، قرار می‌دهد. وسیله‌ای که پزشک با کمک آن اندام‌های داخلی لگن را بررسی میکند، با عنوان “پروب” شناخته می‌شود. برخلاف سونوگرافی شکم که در آن پروب روی سطح بدن قرار می‌گیرد، در سونوگرافی واژینال از نوع خاصی از پروب استفاده میگردد. این نوع پروب معمولاً شبیه یک میله است و باید به اندازه ۵ تا ۸ سانتی‌متر وارد مجرای واژن شود.
پیش از ورود پروب، پزشک آن را به ژل مخصوصی آغشته میکند تا فرایند ورود آسان‌تر صورت گیرد و سپس با استفاده از آن، اندام‌هایی همچون رحم و سایر بخش‌های تولیدمثلی را مورد معاینه قرار می‌دهد. لازم است بیمارانی که دچار حساسیت به لاتکس هستند، این موضوع را پیش از شروع سونوگرافی به پزشک اطلاع دهند. در حین تصویربرداری، ممکن است پزشک برای بهبود کیفیت تصاویر، ناحیه زیر شکم را به‌آرامی تحت فشار قرار دهد.
پس از وارد شدن پروب به درون واژن، امواج فراصوت به اندام‌های لگنی برخورد کرده و بازتاب آنها به سیستم رایانه‌ای دستگاه منتقل می‌شود. این اطلاعات پردازش شده و نتایج در همان لحظه روی مانیتور نمایان می‌گردند. بنابراین پاسخ سونوگرافی بلافاصله پس از پایان کار، آماده و در اختیار بیمار قرار می‌گیرد. پس از پایان تصویربرداری، پروب با دقت ضدعفونی می‌شود.
مدت زمان انجام این سونوگرافی ممکن است بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه متغیر باشد. در حالت عادی، تزریقی در حین انجام این آزمایش صورت نمی‌گیرد؛ مگر اینکه پزشک نیاز به بررسی دقیق‌تری داشته باشد و دستور تزریق صادر کند. با توجه به استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویری که از طریق این روش به دست می‌آیند، دارای وضوح و جزئیات قابل توجهی هستند.
مقاله پیشنهادی: سونوگرافی NT چیست و چگونه انجام می‌شود؟
کاربردهای سونوگرافی واژینال
سونوگرافی واژینال از مؤثرترین روش‌هایی به شمار می‌رود که برای بررسی مشکلات مختلف مربوط به سلامت زنان به کار گرفته می‌شود. این نوع سونوگرافی که به طور اختصاصی برای بانوان طراحی شده، قادر است اطلاعات دقیق‌تری نسبت به سایر شیوه‌های تصویربرداری در اختیار پزشک قرار دهد. به‌کارگیری این روش به شناسایی بسیاری از اختلالات در بدن بیمار کمک شایانی میکند که در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای آن اشاره می‌شود:
- شناسایی سرطان‌های دستگاه تناسلی: پزشکان با بهره‌گیری از سونوی واژینال قادر خواهند بود هرگونه ناهنجاری یا ساختار غیرعادی را در اندام‌های داخلی مشاهده نمایند. این شیوه به عنوان یکی از سریع‌ترین راه‌ها برای تشخیص بیماری‌هایی همچون سرطان، کیست و سایر توده‌های غیر طبیعی شناخته می‌شود.
- ارزیابی دلایل ناباروری: یکی از گام‌های ابتدایی در فرآیند بررسی و درمان ناباروری، انجام این نوع تصویربرداری داخلی است که امکان بررسی وضعیت رحم و تخمدان‌ها را با دقت بالا فراهم میسازد.
- ردیابی کیست‌ها و فیبروم‌ها: همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، دقت بالای سونوگرافی واژینال آن را به ابزاری مناسب برای تشخیص توده‌هایی مانند کیست تخمدان و فیبروم‌های رحمی تبدیل کرده است.
- بررسی وضعیت بارداری: از طریق سونوگرافی داخلی می‌توان نوع بارداری را مشخص نمود. چه بارداری در محل طبیعی خود باشد و چه خارج از رحم، این روش امکان تشخیص آن را در مراحل اولیه فراهم میکند. تشخیص سریع بارداری خارج‌رحمی برای حفظ سلامت مادر بسیار حیاتی است.
- پیگیری موارد سقط جنین: از جمله دیگر مواردی که می‌توان با کمک این سونوگرافی بررسی کرد، سقط جنین است. تصاویر حاصل، اطلاعات دقیقی درباره سلامت رحم و باقی‌مانده‌های احتمالی در آن ارائه می‌دهند.
- تشخیص جفت سرراهی: در برخی از بارداری‌ها، ممکن است جفت در قسمت پایین رحم و نزدیک دهانه آن قرار گیرد که شرایطی به نام جفت سرراهی ایجاد می‌شود. تشخیص این وضعیت پیش از بروز عوارض، با کمک سونوگرافی ترانس‌واژینال امکان‌پذیر خواهد بود.
- بررسی اختلالات قاعدگی: زمانی که فرد با بی‌نظمی یا مشکلاتی در چرخه قاعدگی مواجه باشد، استفاده از این نوع سونوگرافی می‌تواند در شناسایی علل زمینه‌ای آن مؤثر واقع شود.
سونوگرافی واژینال برای چیست؟
زمانی که بیمار با دردهای لگنی یا خونریزی‌های غیرمعمول از رحم روبه‌رو باشد، ممکن است پزشک معالج تصمیم بگیرد از سونوگرافی واژینال برای بررسی دقیق‌تر استفاده کند. همچنین در دوران بارداری، به‌ویژه در مراحل ابتدایی، انجام این نوع تصویربرداری می‌تواند ضروری باشد. در مجموع، سونو واژینال در موقعیت‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- بروز خونریزی‌های واژینال بی‌دلیل
- وجود دردهای ناحیه لگن
- مشکلات مرتبط با ناباروری
- احتمال وجود پولیپ‌های رحمی
- عفونت‌های ناحیه لگنی
- بررسی شرایط مشکوک به سرطان
- تشخیص کیست یا فیبروم رحم
- ارزیابی وضعیت صحیح قرارگیری IUD (دستگاه درون‌رحمی)
در دوران بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه نخست، پزشک ممکن است برای بررسی موارد زیر، سونوگرافی داخلی را پیشنهاد دهد:
- تأیید بارداری و تعیین وضعیت آن
- تشخیص بارداری خارج از رحم
- پایش و ارزیابی ضربان قلب جنین
- بررسی وضعیت دهانه رحم برای شناسایی عوامل مرتبط با خطر سقط جنین یا زایمان زودرس
- شناسایی ناهنجاری‌های مربوط به جفت
- تشخیص شرایطی مانند جفت سرراهی
- یافتن علت خونریزی‌های غیرطبیعی در دوران بارداری
تفاوت سونوگرافی معمولی با سونوگرافی واژینال چیست؟
در روش سونوگرافی واژینال، وسیله‌ای به نام مبدل وارد واژن می‌شود تا از ساختارهای درون حفره لگن تصویربرداری کند. این تکنیک با سونوگرافی شکمی رایج تفاوت دارد، چراکه در روش شکمی، مبدل تنها روی سطح شکم حرکت داده می‌شود. سونوگرافی ترانس واژینال به دلیل موقعیت نزدیک‌تر به اندام‌های داخلی، قادر است تصاویر شفاف‌تر و با جزئیات بیشتری از بافت‌های نرم و ارگان‌های لگنی فراهم آورد. در شرایطی که انجام این نوع سونوگرافی ممکن نباشد، می‌توان به‌عنوان جایگزین از سونوگرافی شکمی بهره برد.
آمادگی قبل از سونوگرافی واژینال
معمولاً برای انجام سونوگرافی واژینال، نیاز به آمادگی خاصی وجود ندارد. در زمان مراجعه، فرد باید لباس‌های پایین‌تنه را درآورده و روپوشی مخصوص بر تن کند. بر اساس توصیه پزشک و هدف انجام این سونوگرافی، ممکن است لازم باشد مثانه خالی یا تا حدی پر نگه داشته شود؛ چرا که مثانه پر می‌تواند کیفیت و وضوح تصاویر اندام‌های لگنی را افزایش دهد.
در صورتی که پزشک پر بودن مثانه را ضروری بداند، توصیه می‌شود حدود یک ساعت پیش از مراجعه، تقریباً یک لیتر آب یا نوشیدنی دلخواه مصرف شود. چنانچه فرد در دوران قاعدگی از تامپون استفاده کرده باشد، پیش از آغاز سونوگرافی باید آن را خارج کند.
همچنین باید اشاره کرد که وجود موهای ناحیه تناسلی مانعی برای انجام این نوع سونوگرافی محسوب نمی‌شود؛ اما اصلاح موها ممکن است به تسهیل روند سونوگرافی کمک کند.
