حرکات جنین از همان مراحل ابتدایی شکل‌گیری وجود دارند و در سونوگرافی هفتههای هشتم و نهم قابل مشاهده هستند، اما در این دوره، مادر هنوز توانایی درک این حرکات را ندارد. در حقیقت، جنین باید به حدی از وزن و حجم برسد تا این حرکات برای مادر محسوس شود. اغلب بانوان بین هفتههای چهاردهم تا هجدهم شروع به احساس حرکتهای جنین میکنند. البته، این تجربه در برخی افراد با تأخیر همراه است؛ به‌ویژه زنانی که نخستین بارداری خود را پشت سر می‌گذارند، معمولاً این حرکات را دیرتر از سایرین تجربه می‌نمایند.
حرکات جنین از چند هفتگی احساس میشود؟
جنب‌وجوش‌های جنین معمولاً از حوالی هفته هفتم یا هشتم بارداری آغاز می‌گردند، اما در این مرحله هنوز برای مادر قابل درک نیستند. این حرکات تنها در صورت بیدار بودن جنین و از طریق سونوگرافی قابل رؤیت هستند. با رشد تدریجی جنین و افزایش ابعاد بدن او، شدت و وضوح این حرکات نیز بیشتر شده و قابل احساس‌تر میشود.
زمانی که مادر قادر به احساس این تکان‌ها باشد، به عوامل مختلفی بستگی دارد. برای نمونه، زنان با جثه لاغر معمولاً زودتر از بانوانی با وزن بالاتر متوجه حرکات جنین می‌گردند. همچنین، مادرانی که نخستین تجربه بارداری را دارند، معمولاً یکی دو هفته پس از زنانی که بارداری قبلی را پشت سر گذاشته‌اند، جنب و جوش جنین از جمله لگد زدن‌ها را تشخیص می‌دهند.
مقاله پیشنهادی: رژیم غذایی مناسب در دوران بارداری
حرکات جنین هفته به هفته در بارداری
با آغاز دوران بارداری، جنین کم‌کم شروع به تکان خوردن می‌کند و این حرکات در ادامه توسط مادر احساس می‌گردند. زمانی که سونوگرافی انجام میشود، در صورت بیدار بودن جنین، میتوان حرکات شگفت‌انگیز و دلنشین او را مشاهده کرد.
روند پیشرفت حرکات جنین در هفتههای مختلف بارداری به صورت زیر است:
هفته ۹ تا ۱۱ بارداری:
در هفته نهم، حرکات اندام‌هایی مانند دست و پا بسیار خفیف و غیرملموس اتفاق می‌افتند، اما از هفته دهم، این حرکات وضوح بیشتری پیدا میکنند. در این زمان، جنین ممکن است صورتش را لمس کند یا سر خود را حرکت دهد. در هفته یازدهم نیز، توانایی باز و بسته کردن دهان در او پدیدار میشود.
هفته ۱۲ تا ۱۵ بارداری:
در هفته دوازدهم، جنین میتواند خمیازه بکشد و بدن خود را کش و قوس دهد. از هفته چهاردهم، حرکات چشمان او آغاز میشود و در هفته پانزدهم، خوردن شست نیز در میان رفتارهای او دیده میشود. این حرکات معمولاً در سونوگرافی‌ها قابل تشخیص هستند.
هفته ۱۶ تا ۱۸ بارداری:
با ورود به هفته شانزدهم، جنین رشد بیشتری یافته و حرکات او به تدریج قدرت می‌گیرند. در این مرحله، مادر ممکن است برای نخستین بار حرکات او را به شکل لرزش‌های ملایم یا احساسی شبیه به حرکات روده تجربه کند. اگر تا پایان هفته شانزدهم چنین حسی ایجاد نشد، جای نگرانی نیست؛ زیرا اغلب تا هفته هجدهم این حرکات برای مادر قابل درک میشوند.
هفته ۲۰ تا ۲۲ بارداری:
از هفته بیستم به بعد، جنب و جوش جنین وضوح بیشتری پیدا میکنند و به سختی با احساسات گوارشی اشتباه گرفته میشوند. چنانچه تا هفته بیست‌ودوم هنوز حرکتی احساس نشد، بهتر است حتماً با پزشک مشورت گردد؛ چراکه این وضعیت غیرطبیعی تلقی میشود.
هفته ۲۸ تا ۳۲ بارداری:
در سه‌ماهه پایانی بارداری، جنین تحرک زیادی پیدا کرده و حرکاتش به‌صورت ضربه‌ای یا موج‌دار توسط مادر به‌خوبی احساس میشوند. در این دوره، جابجایی‌های او نیز به‌طور واضح قابل حس هستند.
گاهی ممکن است مادر متوجه هیچ حرکتی نشود. معمولاً در این زمان‌ها، جنین در خواب به‌سر می‌برد. چرخه خواب و بیداری او با الگوی خواب مادر متفاوت است. در مراحل اولیه، دوره‌های خواب او حدود ۲۰ دقیقه هستند، اما در ماه‌های پایانی بارداری، این زمان ممکن است تا ۷۵ دقیقه نیز افزایش یابد.
مقاله پیشنهادی: آزمایش غربالگری در دوران بارداری
حرکت های جنین چگونه است؟
مادران حرکات جنین را به شیوه‌های متفاوتی توصیف میکنند. برخی آن را شبیه به موجی ملایم می‌دانند، عده‌ای دیگر از احساسی مانند ضربه یاد میکنند و برخی نیز آن را مشابه تپش یا ضربان احساس می‌نمایند. البته در هفتههای ابتدایی بارداری، بسیاری از مادران به‌ویژه آن‌هایی که تجربه اولشان را پشت سر می‌گذارند، گاهی حرکات گوارشی را با تکانهای جنین اشتباه می‌گیرند. به عنوان نمونه، اگر مادری در هفته دهم یا یازدهم تصور کند که جنینش حرکت کرده، در واقع دچار برداشت نادرست شده است.
با گذشت زمان و بزرگ‌تر شدن جنین، این حرکات محسوس‌تر و دقیق‌تر تشخیص داده میشوند. در هفتههای بیست‌وهشتم تا سی‌ام بارداری، تکانهای جنین به‌خوبی قابل احساس بوده و معمولاً به صورت ضربه یا موج درک میشوند. در این مرحله، مادر به‌راحتی متوجه جابجایی و موقعیت جنین در رحم خود می‌گردد.
حرکت جنین در کدام قسمت شکم حس میشود؟
از آنجایی که بالاترین بخش رحم یا همان فوندال هایت حدود دو سانتی‌متر بالاتر از ناف قرار میگیرد، طبیعی است که انتظار نرود نخستین جنب و جوش جنین در ناحیه میانی شکم احساس شوند. در این مرحله از بارداری، بیشتر حجم رحم همچنان در محدوده استخوان لگن جای گرفته است. به همین خاطر، اغلب مادران برای اولین بار حرکات جنین را در بخش‌های پایینی شکم و داخل لگن تجربه میکنند.
با رشد تدریجی جنین و ورود به سه‌ماهه سوم بارداری، رحم به‌همراه جنین از محدوده لگن خارج شده و این امکان فراهم میشود که تکانهای جنین در بخش‌های مختلف شکم احساس گردند.
رابطه محل حرکت جنین با جنسیت
برخلاف تصور رایج، محل احساس حرکات جنین در قسمت‌های پایین شکم هیچ ارتباطی با جنسیت او ندارد. فرضیه‌هایی مانند حرکت جنین در پهلو به معنای دختر بودن، پایه علمی ندارند و نمی‌توان از آنها نتیجه‌گیری دقیقی انجام داد. برای مشخص شدن جنسیت جنین، تکیه بر نتایج دقیق سونوگرافی بهترین گزینه محسوب میشود.
آیا هرروز باید حرکات جنین حس شود؟
گاهی پیش می‌آید که مادر متوجه حرکات جنین نمی‌شود، به‌ویژه زمانی که درگیر فعالیت‌های روزمره است و تمرکز کافی بر این موضوع ندارد. معمولاً جنین‌ها در برخی ساعات خاص از روز تحرک بیشتری دارند و فعال‌تر میشوند.
در بسیاری از موارد، جنین در زمانی که مادر به استراحت مشغول است، فعالیت خود را آغاز می‌کند، و زمانی که مادر بیدار و هوشیار است، ممکن است جنین در حالت خواب قرار گرفته باشد. به‌طور معمول، نوزادان درون رحم در هر نوبت بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه (و گاهی حتی تا ۹۰ دقیقه) به خواب می‌روند و در این مدت، حرکت خاصی از آنها مشاهده نمی‌شود.
در شرایطی که مادر در حالت نشسته یا ایستاده قرار دارد، احتمال دارد متوجه حرکات فرزند خود نشود؛ اما زمانی‌که دراز می‌کشد و توجهش را به حرکات جنین معطوف می‌کند، احتمال احساس چرخش یا تکانهای او بسیار بیشتر خواهد بود.
دلایل کاهش حرکت جنین در بارداری
منظور از حرکات غیرعادی جنین، تغییر در تعداد یا الگوی حرکات اوست؛ چه به‌صورت کاهش و چه افزایش. برخی دلایل کاهش حرکات جنین که معمولاً نگران‌کننده نیستند، عبارت‌اند از:
- فعالیت زیاد مادر: زمانی که مادر در طول روز زیاد حرکت دارد، تکانهای پیوسته بدنش میتواند باعث خوابیدن جنین شود.
- برقراری رابطه جنسی: در برخی موارد، جنین بعد از رابطه جنسی بسیار فعال میشود، اما در برخی دیگر، با انقباض‌های منظم رحم هنگام ارگاسم به خواب می‌رود. هر دو واکنش طبیعی تلقی میشوند.
- کوچک بودن جنین: اگر اندازه جنین هنوز بسیار کم باشد، ممکن است حرکاتش به‌راحتی احساس نشوند. به همین دلیل توصیه میشود پس از هفته ۲۸ بارداری، مادر حرکات جنین را در خانه پیگیری کند.
- کاهش ضربات در اواخر بارداری: با کم شدن فضای رحم در سه‌ماهه سوم، شدت حرکات به‌جای ضربه، بیشتر به‌صورت چرخش، کشش یا پیچ‌وتاب احساس میشود.
- دوره‌های خواب جنین: همانند نوزاد پس از تولد، جنین نیز در برخی ساعات روز وارد خواب عمیق میشود و تحرک ندارد.
اما در صورتی که کاهش جنب و جوش جنین با نشانه‌هایی مانند کاهش خونرسانی، پیچیدن بند ناف به دور گردن یا مشکلات مربوط به رحم و جفت همراه باشد، لازم است سریعاً به پزشک مراجعه شود، چرا که این شرایط میتواند خطرناک باشد.
مقاله پیشنهادی: تغذیه در دوران بارداری
دلایل افزایش حرکات جنین در بارداری
در حالت کلی، داشتن تحرک کافی در جنین، نشانه‌ای از سلامت او به شمار می‌آید. زیرا جنین در حال رشد برای تقویت و شکل‌گیری مناسب سیستم اسکلتی‌عضلانی خود، به فعالیت نیاز دارد. به‌طور معمول، جنین‌ها درون رحم روزانه تا حدود ۱۰۰ حرکت مختلف را تجربه میکنند، البته میزان این تحرک در برخی از آنها بیشتر از دیگران است.
برخی عوامل رایج که می‌توانند موجب افزایش حرکات جنین شوند شامل موارد زیر هستند:
- صرف غذا توسط مادر، که با پر شدن معده، به‌طور غیرمستقیم جنب و جوش جنین را تحریک می‌کند.
- افزایش تنش‌های روانی مادر، چرا که جنین نیز نسبت به اضطراب مادر واکنش نشان می‌دهد.
- زمان‌هایی که مادر در حال استراحت یا دراز کشیدن است، تحرکات جنین بیشتر قابل‌تشخیص میشود.
- انجام فعالیت‌های سبک بدنی توسط مادر نیز میتواند باعث تحریک حرکات جنین شود.
در نتیجه، افزایش تحرک جنین معمولاً جای نگرانی ندارد. مگر در شرایطی که این حرکات ناشی از تلاش جنین برای مقابله با عوامل استرس‌زایی همچون کمبود اکسیژن، عفونت، درگیری بند ناف یا ورود مواد مضر از جفت باشد. به همین دلیل، در صورتی که رفتارهای غیرعادی یا حرکات نگران‌کننده‌ای در جنین مشاهده شد، ضروری است با پزشک متخصص زنان مشورت شود.
