بای پس قلب یا عروق کرونری (CABG) با هدف افزایش خون‌رسانی به عضله قلب و کاهش علائم تنفسی از جمله تنگی نفس، انجام میشود. در این بیماری، مسیرهای تغذیه‌ای قلب دچار تنگی یا انسداد می‌گردند و عبور خون به‌طور مؤثر مختل میشود.
در چنین شرایطی، لازم است بیمار تحت مداخلات فوری قرار بگیرد. با این حال، چنانچه درمان‌هایی مانند آنژیوپلاستی نتیجه مطلوبی به همراه نداشته باشند، معمولاً جراحی قلب باز به‌عنوان گزینه بعدی در نظر گرفته میشود. عمل بای‌پس، در واقع یکی از روش‌هایی است که در این مرحله مورد استفاده قرار میگیرد.
در این جراحی، هدف اصلی جراح، بازیابی جریان مناسب خون در نواحی آسیب‌دیده قلب است. برای این منظور، از رگ جایگزینی استفاده میشود که معمولاً از پا یا ناحیه قفسه سینه استخراج شده و به‌عنوان مسیری جدید برای عبور خون، به عروق مسدودشده پیوند داده میشود.
عمل بای پس قلب چیست؟
جراحی بای پس قلب به‌عنوان یکی از شیوه‌های رایج در عمل‌های قلب باز شناخته میشود. در این روش، مسیر جدیدی برای عبور خون طراحی میشود تا نواحی مسدودشده شریان‌های قلبی دور زده شوند. این تکنیک بیشتر برای مقابله با بیماری‌های ناشی از گرفتگی عروق کرونر به‌کار گرفته میشود.
زمانی که رگهای کرونری دچار تنگی یا انسداد شوند، انتقال مؤثر اکسیژن و مواد مغذی به عضله قلب با اختلال مواجه می‌گردد. علت اصلی این محدودیت معمولاً انباشت چربی در دیواره داخلی رگ‌هاست.
برای رفع این وضعیت، جراحی بای پس قلب به‌عنوان یک راه‌حل درمانی پیشنهاد میشود. در طول این عمل، جراح بخشی از یک رگ سالم را – که ممکن است از ناحیه قفسه سینه، ساق پا یا گاهی مچ دست تهیه شده باشد – جدا می‌سازد و آن را به‌گونه‌ای پیوند می‌زند که از ناحیه بالادست انسداد تا پایین‌دست آن، یک مسیر جایگزین برای جریان خون ایجاد گردد. این کار موجب بهبود خون‌رسانی به بافت قلبی خواهد شد.
نکته مهم این است که این جراحی، علت زمینه‌ای تنگی عروق را برطرف نمی‌کند، اما قادر است علائمی همچون درد در ناحیه قفسه سینه و نفس‌تنگی را کاهش دهد. همچنین احتمال مرگ ناشی از بیماری قلبی را پایین می‌آورد.
این نوع عمل با نام‌های مختلفی نیز شناخته میشود، از جمله:
- پیوند بای‌پس عروق کرونر
- جراحی بای‌پس عروق کرونری
- عمل CABG (Coronary Artery Bypass Grafting)
مقاله پیشنهادی: عمل قلب باز چگونه انجام میشود؟
چرا باید جراحی بای پس قلب را انجام داد؟
جراحی بای پس قلب به کاهش و کنترل نشانه‌های بیماری عروق کرونری کمک می‌نماید. این شرایط زمانی پدید میآید که ماده‌ای مومی‌شکل به نام پلاک، درون شریان‌های قلبی انباشته میشود و عبور خون و اکسیژن به بافت قلب را محدود می‌سازد.
در نتیجه این اختلال، فرد ممکن است با علائم زیر روبه‌رو شود:
- احساس درد در قفسه سینه که به آنژین معروف است
- تجربه ضربان‌های نامنظم قلب
- دشواری در تنفس یا تنگی نفس
در صورتی که بیماری عروق کرونر به موقع کنترل نشود، ممکن است فرد را در معرض حمله قلبی قرار دهد. این وضعیت معمولاً به دنبال تشکیل لخته خون و انسداد کامل جریان خون رخ می‌دهد.
جراحی بای‌پس با ایجاد مسیر جایگزین برای گردش خون، می‌تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد قلب و ارتقاء وضعیت سلامت عمومی ایفا کند.
مراحل انجام عمل جراحی بای پس عروق کرونر قلب
پیش از انجام این جراحی، لازم است بیمار لباس مخصوص بیمارستان را بر تن کند. داروهای مورد نیاز، مایعات و بیهوشی نیز برای آماده‌سازی بدن تزریق می‌گردند. با آغاز تأثیر بیهوشی، بیمار وارد مرحله‌ای از خواب عمیق و بدون احساس درد میشود. روند جراحی بای پس قلب به چهار بخش مجزا تقسیم میشود که در ادامه به آنها پرداخته شده است:
۱. ایجاد دسترسی جراحی
در نخستین گام، جراح با شکافتن بخش میانی قفسه سینه، مسیر دید به قلب را باز می‌کند. در برخی موارد، به جای این روش کلاسیک، از تکنیک‌های کم‌تهاجمی یا روباتیک بهره گرفته میشود که برش‌های کوچک‌تری داشته و از ابزارهای دقیق‌تری استفاده می‌کنند.
۲. اتصال به دستگاه بای پس قلبی-ریوی
در این مرحله، معمولا بیمار به دستگاهی متصل میشود که وظیفه گردش خون غنی از اکسیژن در سراسر بدن را در طول زمان جراحی بر عهده دارد، تا عملکرد قلب به طور موقت توسط ماشین جایگزین گردد.
۳. انجام پیوند عروق
در این بخش، جراح رگ سالمی را که معمولاً از ناحیه پا گرفته شده، جدا می‌کند و آن را به گونه‌ای متصل می‌سازد که بخش مسدود یا آسیب‌دیده شریان کرونری را دور بزند.
۴. پایان‌بندی و ترخیص به بخش مراقبت ویژه
پس از اطمینان از عملکرد صحیح مسیر بای پس، مرحله پایانی آغاز میشود؛ بخیه‌زدن، بانداژ کردن محل‌های جراحی و در نهایت انتقال بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) برای تحت نظر بودن.
مدتزمان جراحی بای پس قلب
طول این جراحی معمولاً بین ۳ تا ۶ ساعت متغیر است. مدت زمان نهایی، به تعداد پیوندهای مورد نیاز بستگی دارد. اگر انسداد در چندین رگ وجود داشته باشد، جراحی پیچیده‌تر و طولانی‌تر خواهد شد. برای درک بهتر این روند، مشاهده فیلم جراحی بای پس قلب می‌تواند مفید واقع شود.
روند بهبودی پس از جراحی
با پایان جراحی و بازگشت به هوشیاری، ممکن است بیمار متوجه وجود لوله‌ای در دهانش شود. احساس درد در ناحیه برش، ناراحتی هنگام تنفس عمیق یا سرفه نیز طبیعی به‌شمار می‌رود. اغلب بیماران بین یک تا دو شب در بخش ICU نگهداری می‌شوند تا وضعیت حیاتی آنها به‌طور کامل پایدار گردد.
در حالت طبیعی، دوره بستری در بیمارستان حدود یک هفته به طول می‌انجامد. پیش از ترخیص، تیم درمانی توصیه‌هایی در مورد مراقبت‌های پس از جراحی، از جمله استراحت کافی، عدم بلند کردن اجسام سنگین و رسیدگی به زخم‌های جراحی در اختیار بیمار قرار می‌دهد.
دوره نقاهت و بازگشت به فعالیت‌ها
حتی در شرایطی که جراحی بدون عارضه انجام شده باشد، بهبودی کامل پس از عمل بای پس قلب ممکن است بین ۶ تا ۱۲ هفته به طول انجامد. این مدتزمان کمترین بازه‌ای است که استخوان قفسه سینه به ترمیم نیاز دارد. در این دوره باید از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری شود و دستورات پزشک درباره تمرینات سبک و تدریجی به‌دقت رعایت گردد. همچنین، تا زمان تأیید پزشک، نباید رانندگی انجام داد.
خطرات و عوارض عمل بای پس قلب
هر گونه جراحی با خود همراه داشتن خطرات و عوارض احتمالی است. برخی از عوارضی که ممکن است پس از عمل بای پس عروق کرونر رخ دهد، شامل موارد زیر میشود:
- خونریزی
- بروز حمله قلبی پس از جراحی به علت تشکیل لخته‌های خون
- ایجاد عفونت در ناحیه زخم قفسه سینه
- نیاز به استفاده طولانی‌مدت از دستگاه تنفس مصنوعی
- اختلال در ریتم طبیعی قلب (آریتمی)
- بروز مشکلات در عملکرد کلیه‌ها
- کاهش موقت حافظه یا اختلال در توانایی تفکر
- وقوع سکته مغزی
- احتمال مرگ
اگر جراحی به صورت اضطراری برای درمان حمله قلبی انجام شود، ریسک بروز این عوارض بیشتر خواهد بود. همچنین در صورتی که بعد از ترخیص از بیمارستان هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، لازم است فوراً با پزشک خود تماس برقرار کنید:
- تب بالا
- افزایش غیرطبیعی ضربان قلب
- تشدید درد یا بروز درد جدید در ناحیه زخم قفسه سینه
- تغییر رنگ پوست اطراف محل جراحی
- خونریزی یا خروج ترشحات غیرعادی از محل زخم
