بارداری یکی از مهم‌ترین و در عین حال پرچالش‌ترین مراحل زندگی زنان است. در این دوران، تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی متعددی رخ می‌دهد که میتواند بر کیفیت زندگی و تجربهی مادر شدن اثر بگذارد. یکی از پدیده‌های کمتر شناخته‌شده اما شایع در میان زنان باردار، توکوفوبیا (Tokophobia) یا ترس شدید از زایمان است. این اختلال روانی میتواند مانعی جدی در مسیر تجربهی یک بارداری سالم و لذت‌بخش باشد و گاهی حتی زنان را از باردار شدن منصرف می‌کند. در این مقاله به بررسی کامل توکوفوبیا، انواع، علل، علائم، پیامدها و روشهای درمانی آن می‌پردازیم.
توکوفوبیا یا ترس از زایمان چیست؟
توکوفوبیا نوعی ترس شدید و غیرمنطقی از زایمان است که میتواند قبل از بارداری، در طول بارداری و حتی پس از زایمان بروز کند. برخلاف اضطراب‌های معمول دوران بارداری، در توکوفوبیا شدت ترس به حدی است که زندگی روزمره و تصمیم‌گیری فرد را مختل می‌کند. بسیاری از زنان مبتلا به این اختلال ترجیح می‌دهند باردار نشوند یا به سمت سزارین انتخابی بروند تا از تجربه زایمان طبیعی دوری کنند.
مطالعات نشان می‌دهند که حدود ۱۴٪ از زنان باردار دچار درجاتی از توکوفوبیا هستند. در برخی کشورها این میزان حتی بالاتر گزارش شده است. این اختلال میتواند هم در زنان باردار و هم در زنانی که هرگز باردار نشده‌اند دیده شود.
انواع توکوفوبیا
توکوفوبیا به طور کلی به سه دسته تقسیم میشود:
۱. توکوفوبیای اولیه (Primary Tokophobia)
این نوع در زنانی دیده میشود که هرگز زایمان نکرده‌اند. معمولاً از دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع میشود. زنان مبتلا ممکن است به دلیل شنیدن داستانهای منفی درباره زایمان، دیدن فیلم‌های ترسناک مربوط به زایمان یا تجربهی سوءاستفادههای جنسی در گذشته دچار این ترس شده باشند.
۲. توکوفوبیای ثانویه (Secondary Tokophobia)
این نوع پس از تجربهی یک زایمان قبلی بروز می‌کند. اگر زایمان قبلی با درد شدید، عوارض جدی یا مرگ نوزاد همراه بوده باشد، احتمال شکل‌گیری توکوفوبیای ثانویه افزایش می‌یابد.
۳. توکوفوبیای ناشی از اختلالات دیگر
گاهی ترس از زایمان به عنوان بخشی از سایر اختلالات روانی مثل افسردگی پس از زایمان، اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) بروز می‌کند.
دلایل ترس از زایمان
علت دقیق توکوفوبیا هنوز به طور کامل شناخته نشده، اما ترکیبی از عوامل روان‌شناختی، اجتماعی و زیستی در بروز آن نقش دارند:
- تجربیات منفی قبلی: زایمان دشوار، سزارین اورژانسی، یا مرگ جنین در گذشته.
- شنیدن داستانهای منفی: شنیدن تجربه‌های تلخ دیگران درباره زایمان.
- ترس از درد: نگرانی شدید از تحمل درد زایمان.
- اختلالات روانی: افسردگی، اضطراب یا PTSD.
- سوءاستفاده جنسی یا جسمی در گذشته.
- فقدان حمایت اجتماعی: نبود همسر یا خانواده‌ی حامی.
- ترس از عوارض پزشکی: نگرانی از خونریزی، بیهوشی یا مرگ در حین زایمان.
علائم و نشانه‌های توکوفوبیا
توکوفوبیا با علائمی فراتر از اضطراب معمول دوران بارداری شناخته میشود. مهم‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
- اضطراب شدید هنگام فکر کردن به بارداری یا زایمان.
- کابوس‌ها و افکار مزاحم درباره زایمان.
- اجتناب از بارداری یا تمایل به سقط جنین.
- اصرار به انجام سزارین انتخابی به جای زایمان طبیعی.
- علائم جسمی اضطراب: تپش قلب، تعریق، لرزش و بی‌خوابی.
- افسردگی و احساس ناامیدی.
مقاله پیشنهادی: افسردگی پس از زایمان؛ علائم، علل و راه‌های درمان
عولرض توکوفوبیا
اگر درمان نشود، توکوفوبیا میتواند پیامدهای جدی داشته باشد:
- کاهش باروری و اجتناب از بارداری.
- افزایش تمایل به سزارین انتخابی و افزایش عوارض ناشی از آن.
- افسردگی و اضطراب مزمن.
- کاهش کیفیت زندگی و روابط زناشویی.
- افزایش خطر عوارض بارداری به دلیل استرس بالا.
درمان و مدیریت توکوفوبیا
خوشبختانه توکوفوبیا قابل درمان است و با مداخلات روان‌شناختی و پزشکی می‌توان شدت آن را کاهش داد.
۱. مشاوره و رواندرمانی
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): کمک می‌کند افکار منفی درباره زایمان تغییر یابند.
- درمان مواجهه‌ای: آشنا کردن تدریجی مادر با واقعیت‌های زایمان.
- هیپنوتراپی: استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی برای کاهش اضطراب.
۲. آموزش و آگاهی
- حضور در کلاسهای آمادگی زایمان.
- دیدن فیلم‌های آموزشی درباره مراحل زایمان.
- گفتگو با پزشکان و ماماها برای دریافت اطلاعات واقعی و علمی.
۳. حمایت اجتماعی
- حمایت عاطفی همسر و خانواده.
- گروه‌های حمایتی زنان باردار.
۴. درمان دارویی
در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی تجویز کند. مصرف دارو باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود.
۵. انتخاب روش زایمان مناسب
اگر ترس غیرقابل کنترل باشد، پزشک میتواند با مادر درباره گزینه‌هایی مانند سزارین انتخابی یا زایمان با بی‌حسی اپیدورال مشورت کند.
توکوفوبیا اختلالی جدی اما قابل درمان است. بسیاری از زنان ممکن است در دوران بارداری یا حتی قبل از آن دچار ترس از زایمان شوند. شناخت این مشکل، گفتگوی باز با پزشکان و دریافت درمان مناسب میتواند تجربهی بارداری را به جای اضطراب، به لحظه‌ای شاد و خاطره‌انگیز تبدیل کند. آگاهی‌رسانی در این زمینه نه تنها به سلامت روان مادران کمک می‌کند، بلکه باعث ارتقای سلامت خانواده و جامعه نیز خواهد شد.
یک پاسخ
من مطب خانم دکتر رفتم خیلی پزشک باحوصله ایی هستند وکارشون عالی هستش